Παύλος

I

Βασιλιάς της Ελλάδας (1947 – 1964). Τριτότοκος γιος του Κωνσταντίνου, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1901, φοίτησε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, υπηρέτησε κατόπιν στο πολεμικό ναυτικό, ακολούθησε τον πατέρα του στην εξορία το 1917 κι αρνήθηκε να δεχτεί το Στέμμα που του πρόσφερε ο Βενιζέλος το 1920, μετά τον θάνατο του αδελφού του Αλεξάνδρου. Επέστρεψε στην Ελλάδα μαζί με τον πατέρα του τον Δεκέμβριο του 1920 κι έλαβε μέρος στη Mικρασιατική εκστρατεία ως αξιωματικός του πολεμικού πλοίου Έλλη. Μετά τη νέα εκθρόνιση του Κωνσταντίνου (Σεπτέμβριος 1922) και την άνοδο στον θρόνο του αδελφού του Γεωργίου B’, o Π. έγινε διάδοχος του ελληνικού θρόνου, αλλά τον επόμενο χρόνο εγκατέλειψε την Ελλάδα με τον Γεώργιο B’ κι εγκαταστάθηκε μαζί του στην Αγγλία καθόλη τη διάρκεια της δημοκρατίας (1924-35), για να επανέλθει μετά την παλινόρθωση (Νοέμβριος 1935), ως διάδοχος του θρόνου. Τον Ιανουάριο του 1938 παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Φρειδερίκη του Ανόβερου, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά, τη Σοφία, τον μετέπειτα βασιλιά Κωνσταντίνο και την Ειρήνη.

Στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 ο Π. υπηρέτησε στο Γενικό Στρατηγείο, και τον Απρίλιο του 1941, μετά την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα, ακολούθησε τον Γεώργιο στην Κρήτη και στην Αίγυπτο και τελικά εγκαταστάθηκε στη Νότια Αφρική έως τη λήξη του πολέμου. Τον Σεπτέμβριο του 1946 μετά το δημοψήφισμα επέστρεψε στην Ελλάδα με τον Γεώργιο B’, και την 1η Απριλίου ανέβηκε στον θρόνο μετά τον θάνατο του Γεωργίου.

Η βασιλεία του Π. επικρίθηκε σε διάφορες περιστάσεις για επεμβάσεις της αυλής στην πολιτική και για άλλες ενέργειες, που δεν εναρμονίζονταν, κατά τους επικριτές της, απόλυτα προς το Σύνταγμα. Άλλη μερίδα τής αναγνωρίζει ότι κατόρθωσε να συγκρατήσει την πολιτική κατάσταση στα πλαίσια της ομαλότητας, χωρίς εκτροπή από το κοινοβουλευτικό πολίτευμα.

Ο βασιλιάς της Ελλάδας Παύλος (1947-1964).

Ο βασιλιάς της Ελλάδας Παύλος στη Βουλή με τη σύζυγό του βασίλισσα Φρειδερίκη ας φωτογραφία της εποχής (φωτ. Από την έκδ. 100+1 χρόνια Ελλάδας).

II

Ημιορεινός οικισμός (υψόμ. 200 μ.), στην επαρχία Λιβαδειάς του νομού Βοιωτίας. Είναι έδρα του ομώνυμου δήμου (58 τ. χλμ.).

III

Μικρό νησί στη νότια ακτή της Κρήτης, κοντά στον όρμο Καλοί Λιμένες. Με το ίδιο όνομα υπάρχει ακρωτήριο στη Λήμνο, στον κόλπο του Μούδρου.

IV

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Απόστολος και άγιος (Ταρσός, Κιλικία αρχές 1ου αι. – Ρώμη 67;). Από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της πρώιμης εποχής του χριστιανισμού, ο μεγαλύτερος υποστηρικτής της παγκοσμιότητας της διδασκαλίας του Ιησού. Για τον λόγο αυτό πήρε το όνομα απόστολος των εθνών και των εθνικών, εκείνων δηλαδή που δεν ανήκουν στον λαό και στη θρησκεία των Εβραίων. Το όνομά του ήταν Σαούλ, είχε γεννηθεί από ισραηλιτική οικογένεια που είχε ρωμαϊκή υπηκοότητα, και ανατράφηκε σύμφωνα με τις αυστηρές φαρισαϊκές αρχές· παρακολούθησε στην Ιερουσαλήμ τα μαθήματα του περίφημου ραβίνου Γαμαλιήλ του Πρεσβύτερου και ανέπτυξε κάποια δραστηριότητα εναντίον των πρώτων χριστιανών, που ήταν ένοχοι, κατά τη γνώμη του, γιατί απέρριπταν την αξία του μωσαϊκού νόμου. Αφού έγινε χριστιανός, ύστερα από ένα όραμα που, όπως διηγείται ο ίδιος, είδε στον δρόμο για τη Δαμασκό, αφιερώθηκε στο κήρυγμα της νέας θρησκείας όχι μόνο στις συναγωγές, αλλά και στο ίδιο το περιβάλλον του ελληνιστικού και ρωμαϊκού πολιτισμού, στον πλούσιο σε φιλοσοφικές και φιλολογικές παραδόσεις κόσμο, τον οποίο, κατά τους Εβραίους, δεν αφορούσαν οι, επαγγελίες και η κληρονομιά του Ισραήλ. Αλλά ο Π., έχοντας συνείδηση της ειδικής αποστολής του και των καρπών που θα προέρχονταν από αυτήν, συνέχισε το έργο του υπό το φως του ευαγγελικού κηρύγματος, σε αντίθεση με τη διδασκαλία της συναγωγής. Σύμφωνα με τη διδασκαλία του, για να μπορέσει ο άνθρωπος να φτάσει στη σωτηρία, δεν αρκεί να ακολουθήσει, ακόμα και αυστηρά, τις διατάξεις του νόμου. Ο Ιησούς αποκάλυψε τη μοναδική και αληθινή οδό που οδηγεί στο Θεό και αυτή είναι νόμος αγάπης, πηγή πνευματικού πλούτου, μέσω της οποίας πραγματοποιείται αληθινά η διαθήκη μεταξύ Θεού και ανθρώπων, που συμπληρώνει και ξεπερνά τις μωσαϊκές εντολές, οι οποίες δεν απελευθέρωναν από την αμαρτία, έστω κι αν φανέρωναν την ύπαρξή της, ούτε απελευθέρωναν από τον αιώνιο θάνατο. Για τη σωτηρία δεν είναι αναγκαία τα έργα του νόμου, αλλά η πίστη στο Χριστό, ο οποίος θέλησε με τον σταυρικό του θάνατο να εξαγοράσει τις αμαρτίες των ανθρώπων, αναγεννώντας ολόκληρη την ανθρωπότητα. Αυτός είναι ο «νέος Αδάμ», μέσω του οποίου ο άνθρωπος απολυτρώθηκε από το κακό και μέσω του οποίου θα αναστηθεί στην αιώνια ζωή.

Για να αναπτύξει το ευρύ πρόγραμμα της διάδοσης στον κόσμο της νέας πίστης, ο Π. έπρεπε να ξεπεράσει σημαντικές δυσκολίες και εμπόδια. Στη συγκέντρωση που έγινε στην Ιερουσαλήμ (γύρω στο 50) με τους Αποστόλους και με την ιεροσολυμιτική χριστιανική κοινότητα, κατόρθωσε να κερδίσει την αποδοχή για τις ιδέες του και να απαλλάξει τους «εξ εθνών» χριστιανούς από την υποχρέωση της περιτομής και της τήρησης των άλλων εντολών του μωσαϊκού νόμου, παρά τις αντιρρήσεις που είχαν οι πιο άκαμπτοι συναπόστολοί του. Η δραστηριότητα του Π. υπήρξε εκπληκτική. Μεταξύ 45 και 49 έκανε την πρώτη περιοδεία του διατρέχοντας την Πισιδία, τη Λυκαονία και την Παμφυλία της Μικράς Ασίας και συνεχίζοντας στην Κύπρο και στην Ιερουσαλήμ. Κατά τα επόμενα έτη (50-52) επισκέφθηκε και πάλι τη νότια και κεντρική Μικρά Ασία, κι από εκεί πέρασε στους Φιλίππους της Μακεδονίας (51 μ.Χ.) και συνέχισε στη Θεσσαλονίκη, στη Βέροια, στην Αθήνα, στην Κόρινθο, για να επιστρέψει μέσω Εφέσου στην Αντιόχεια. Κατά την τρίτη αποστολική του περιοδεία (52-56), διέσχισε και πάλι τη Γαλατία και τη Φρυγία και εγκαταστάθηκε στην Έφεσο, απ’ όπου επιχείρησε εκδρομές στην Ελλάδα και ιδίως στην Κόρινθο. Επέστρεψε τελικά στην Ιερουσαλήμ, όπου όμως περίπου το 57 συνελήφθη από τις ρωμαϊκές αρχές και οδηγήθηκε στη Ρώμη για να δικαστεί. Δεν είναι γνωστό το ακριβές έτος του θανάτου του. Πρέπει να ήταν το 67, αν λάβουμε υπόψη ότι ο Π., αφού αθωώθηκε στη Ρώμη, έκανε ένα τέταρτο ταξίδι στην Ισπανία πριν ξανασυλληφθεί και πεθάνει με μαρτυρικό τρόπο· άλλοι τοποθετούν τη χρονολογία του θανάτου του στην εποχή των διωγμών του Νέρωνα ή δύο τρία χρόνια πριν. Στον Π. ανήκουν 14 επιστολές, που περιλαμβάνονται στον κανόνα της Καινής Διαθήκης και είναι: προς Θεσσαλονικείς (2), προς Κορινθίους (2), προς Γαλάτας, προς Ρωμαίους, προς Εφεσίους, προς Κολοσσαείς, προς Φιλιππησίους, προς Φιλήμονα, προς Τίτον, προς Τιμόθεον (2) και προς Εβραίους (πολλοί όμως αμφισβητούν αν η τελευταία είναι όντως δική του).

1. Αιγύπτιος ασκητής, μαθητής του Μεγάλου Αντωνίου. Έγινε ασκητής γιατί η γυναίκα του τον απάτησε. Οι βιογράφοι του γράφουν ότι νήστεψε επί 60 χρόνια. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Μαρτίου.

2. Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Η μνήμη του τιμάται στις 6 Νοεμβρίου.

3. Ασκήτεψε στην Κύπρο και στο όρος Παρηγορία, που βρίσκεται κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Δεκεμβρίου.

4. Γιατρός. Η μνήμη του τιμάται στις 28 Ιουνίου.

5. Γνωστός ως Π. «ο εν Καϊουμά». Η μνήμη του τιμάται στις 8 Ιουνίου.

6. Επίσκοπος Κορίνθου. Η μνήμη του τιμάται στις 27 Μαρτίου.

7. Επίσκοπος Νεοκαισαρειάς. Η μνήμη του τιμάται στις 23 Δεκεμβρίου.

8. Επίσκοπος Πλουσιάδας ή Προυσίας. Η μνήμη του τιμάται στις 8 Μαρτίου.

9. Καταγόταν από την Αίγυπτο. Μαρτύρησε μαζί με τις αδελφές του Θεή και Ουαλεντίνη. Η μνήμη του τιμάται στις 18 Ιουλίου.

10. Καταγόταν από τη Δαμασκό. Πέθανε με μαρτυρικό θάνατο, μαζί με τη σύζυγό του Τάττα και τα παιδιά του Ευγένιο, Μάξιμο, Ρούφο και Σαβινιανό. Η μνήμη του τιμάται στις 25 Σεπτεμβρίου.

11. Καταγόταν από την Ελαία, που βρίσκεται κοντά στην Πέργαμο. Έζησε τον 9o αι. Ασκήτεψε στο όρος Λάτρο, όπου έχτισε και ναό της Αγίας Τριάδας. Η μνήμη του τιμάται στις 15 Δεκεμβρίου.

12. Καταγόταν από την Κόρινθο. Αναφέρεται και ως Π. «ο διά Χριστόν σαλός». Η μνήμη του τιμάται στις 6 Νοεμβρίου.

13. Καταγόταν από το Σοπωτό Καλαβρύτων. Μαρτύρησε στην Τρίπολη της Πελοποννήσου (1818). Η μνήμη του τιμάται στις 22 Μαΐου.

14. Λέγεται ότι ήταν γιος του αυτοκράτορα Μιχαήλ A’ του Ραγκαβέ (811-813). Πολλοί υποστηρίζουν ότι ίδρυσε τη μονή Ξηροποτάμου στον Άθω και άλλοι ότι ήταν μόνο ηγούμενος της μονής. Ήταν πάντως σύγχρονος του Αθανασίου του Αθωνίτη. Η μνήμη του τιμάται στις 28 Ιουλίου.

15. Μαρτύρησε επί Αυρηλιανού (270-275) με αποκεφαλισμό, μαζί με την αδελφή του Ιουλιανή και τους δημίους του Ακάκιο, Κορδάτο και Στρατόνικο, που έγιναν, τελικά, χριστιανοί. Η μνήμη του τιμάται στις 4 Μαρτίου.

16. Μαρτύρησε επί Διοκλητιανού (284-305). Τον έριξαν σε ένα ποτάμι μαζί με τους αδελφούς του Παυσήριο και θεοδιτίωνα. Η μνήμη του τιμάται στις 24 Ιανουαρίου.

17. Μαρτύρησε με σπαθί. Η μνήμη του τιμάται στις 10 Φεβρουαρίου.

18. Μαρτύρησε με σπαθί, μαζί με τον Σίμωνα. Η μνήμη του τιμάται στις 3 Φεβρουαρίου.

19. Μαρτύρησε στη φωτιά επί εικονομαχίας. Η μνήμη του τιμάται στη 1 Μαρτίου.

20. Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης. Η μνήμη του τιμάται στις 30 Αυγούστου.

21. Π. ο Θηβαίος. Ο πρώτος ερημίτης, που στη διάρκεια του διωγμού του Δεκίου (3ος αι. μ.Χ.) κατέφυγε σε σπήλαιο της ερήμου της Θηβαΐδας, στα Α του Νείλου, όπου έζησε από τα 16 έως τα 113 του σε απόλυτη απόμονωση. Λίγο πριν πεθάνει τον επισκέφτηκε ο άγιος Αντώνιος, 90 ετών ήδη, ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση τον έθαψε με τη βοήθεια δυο λιονταριών. Τη βιογραφία του έγραψε ο Ιερώνυμος. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 15 Ιανουαρίου.

22. Ρώσος, που αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους στη Κωνσταντινούπολη (Μεγάλη Παρασκευή του 1683). Η μνήμη του τιμάται στις 3 Απριλίου.

Μικρογραφημένη σελίδα επιστολής του Απόστολου Παύλου (Βιέννη, Εθνική Βιβλιοθήκη).

«Ο Απόστολος Παύλος κηρύττει στο λαό της θεσσαλονίκης», έργο του Γάλλου ζωγράφου και χαράκτη Γκουστάβ Ντορέ.

Ο Απόστολος Παύλος με αμφίεση αρχιερέα της Ορθόδοξης Εκλησίας (λεπτομέρεια από ψηφιδωτή παράσταση. Ναός Οσίου Λουκά, Βοιωτία).

V

Όνομα διαφόρων ιστορικών προσώπων.

1. Αλεξανδρινός αστρολόγος. Tο 378 έγραψε αστρολογικό σύγγραμμα με τον τίτλο Εισαγωγή εις την αποτελεσματικήν. Στο σύγγραμμα αυτό ασχολείται με την τέχνη του καθορισμού της τύχης των ανθρώπων με τη μελέτη των αστρονομικών συνθηκών της ημέρας της γέννησής τους. Yπάρχει και λατινική μετάφραση του έργου αυτού.

2. Βυζαντινός ήρωας της στρατιάς του στρατηγού Ναρσή στην Ιταλία. Με 50 άνδρες κατόρθωσε να αποκρούσει τις εφόδους του ιππικού των Γότθων. Ο Π., αφού εξάντλησε τα βέλη της φαρέτρας του, πολέμησε με το σπαθί του και, όταν αχρηστεύτηκε το όπλο του, εξακολούθησε να πολεμά παλεύοντας με τους αντιπάλους του. Ο στρατηγός Ναρσής, για τον ηρωισμό του αυτό, τον έκανε υπασπιστή του.

3. Βυζαντινός στρατηγός, χαρτουλάριος του Λέοντα Γ’. Το 718 στάλθηκε στη Σικελία για να καταστείλει στάση, που ανακήρυξε αυτοκράτορα τον Βασίλειο τον Ονομάγουλο ή Τιβέριο. Ο Π. κατόρθωσε να τον συλλάβει. Τον αποκεφάλισε και έστειλε το κεφάλι του στην Κωνσταντινούπολη.

4. Ιδρυτής της μονής της Ευεργέτιδας (1048), συγγραφέας ιστορίας μοναχών με τον τίτλο Πατερικόν Ευεργετινόν, που τυπώθηκε στη Βενετία το 1783. Έγραψε επίσης λειτουργικό τυπικό για το μοναστήρι που ίδρυσε.

5. Π. Νικαίος. Συγγραφέας ιατρικού συγγράμματος, το πρώτο μέρος του οποίου εκδόθηκε το 1911 από τον Αρ. Κούζη. Συμπληρώματα του ίδιου έργου βρήκε ο Αρ. Κούζης στη μονή των Ιβήρων του Άθω. Ο συγγραφέας του έργου, το οποίο αποτελείται από 130 κεφάλαια, έζησε στους βυζαντινούς χρόνους και φαίνεται να ήταν σύγχρονος του Π. του Αιγινίτη.

6. Π. ο Αιγινήτης. Περίφημος Έλληνας γιατρός από την Αίγινα, ο οποίος έζησε τον 7o αι. μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια. Το έργο του Υπόμνημα βασίζεται κυρίως στον Ορειβάσιο, αλλά παρουσιάζει και πρωτότυπες παρατηρήσεις του συγγραφέα, ιδιαίτερα στον τομέα της χειρουργικής, ορισμένες από τις οποίες παραμείναν κλασικές ως τα τέλη του 17ου αι. Το σύγγραμμα αυτό ήταν πολύ γνωστό στους Άραβες γιατρούς και τις ιταλικές ιατρικές σχολές της Αναγέννησης. Οι Άραβες, που το τιτλοφορούν Συλλογή των Πλειάδων, τον θεωρούσαν συγγραφέα και άλλου έργου, που αναφέρεται σε γυναικεία νοσήματα.

Αξιόλογη έκδοση του έργου του είναι εκείνη της Βενετίας με τον τίτλο Παύλου Αιγινίτου ιατρού αρίστου βιβλία επτά (1528). Από τις λατινικές μεταφράσεις αναφέρουμε εκείνην του Αλμπ. Τορίνους (Βασιλεία 1532). Αξιόλογη είναι και η γαλλική μετάφραση του 6ου βιβλίου από τον Ρ. Μπριό (Briau), που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1855.

7. Π. ο Διάκονος (Paulus Diaconus, 720 – έως περ. 829-799). Λογγοβάρδος ιστορικός. Καταγόταν από οικογένεια ευγενών και μόνασε στο μοναστήρι του Τσιβάτε, κοντά στο Κόμο, και μετά στο Μόντε Κασίνο. Ο Π. απολάμβανε της εμπιστοσύνης και της εύνοιας των Λογγοβάρδων βασιλέων. Έγραψε στα λατινικά ιστορία της Ρώμης με τον τίτλο Historia romana (περ. 744), καθώς και το επισκοπικό χρονικό Gesta episcoporum Metensium, υπόδειγμα κειμένου του είδους. Αλλά το σπουδαιότερο έργο του είναι η ιστορία της πατρίδας του με τον τίτλο Historia hangobardorum. Πρόκειται για αναγνωσματικό ιστορικό κείμενο, που αναφέρεται στα γεγονότα με διαύγεια και συχνά με επικό τόνο. Το έργο αυτό αποτελεί τη μοναδική πηγή γνώσεων της περιόδου που αναφέρεται.

8. Π. ο Ξηροποταμίτης. Βυζαντινός ευπατρίδης και μοναχός του 10ου αι. Αναφέρεται ως γιος του Μιχαήλ A’ Ραγκαβέ (811-813) και ένας από τους πιο μορφωμένους άνδρες της εποχής του. Το όνομά του συνδέεται με την ανασύσταση της ερειπωμένης αγιορίτικης μονής Ξηροποτάμου, την οποία είχε ιδρύσει η Πουλχερία, αδελφή του Θεοδοσίου B’. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 28 Ιουλίου.

9. Π. ο Σαμοσατεύς. Διοικητικός υπάλληλος του ρωμαϊκού κράτους (δουκηνάριος) και περίπου από το 260 επίσκοπος Αντιοχείας. Ο Π. δίδασκε ότι ο Ιησούς ήταν «κοινός την φύσιν άνθρωπος, ίσος ημίν». Η διδασκαλία αυτή θεωρήθηκε αιρετική και ματαιόδοξη. Στο μεταξύ ο Π.Σ. άρχισε να αποκτά φανατικούς οπαδούς, γεγονός που του επέτρεψε να ζει στη χλιδή, με πολλές γυναίκες, επιτρέποντας και στον κλήρο του να έχει ερωμένες και να ζει πολυδάπανα. Οι προσπάθειες εξάλλου να καθαιρεθεί δεν πέτυχαν, γιατί είχε την εύνοια της βασίλισσας, της Παλμύρας Ζηνοβίας. Τελικά, ο Π. διώχθηκε από τον αυτοκράτορα Αυρηλιανό, που οργάνωσε εκστρατεία εναντίον της Ζηνοβίας (272).

Μερικοί υποστηρίζουν ότι ο Π.Σ. ήταν και συγγραφέας, του αποδίδουν μάλιστα πέντε αποσπάσματα συγγράμματος που χάθηκε. Οπαδοί του υπήρχαν στην Αντιόχεια μέχρι τον 4o αιώνα.

10. Π. ο Σιλεντιάριος. Βυζαντινός ποιητής του 6ου αι. Πήρε την επωνυμία του από το αξίωμα του σιλεντιαρίου που είχε στην αυλή του Ιουστινιανού. Από τα έργα του διασώθηκαν 78 επιγράμματα, καθώς και τα έμμετρα έργα Έκφρασις της μεγάλης Εκκλησίας και Έκφρασις του άμβωνος σε ιαμβικούς στίχους, και επίσης μια περιγραφή της Αγίας Σοφίας.

11. Π. του Σταυρού (1694 – 1775). Ιδρυτής του τάγματος των Πασιονιστών ο οποίος έζησε στην Ιταλία. Ο Π. του Σταυρού αποσύρθηκε το 1720 σε ερημητήριο, όπου έζησε με σκληρές ασκητικές δοκιμασίες. Είχε πολλούς οπαδούς, γι’ αυτό και ο πάπας Βενέδικτος ΙΔ’ του παραχώρησε την άδεια να ιδρύσει το μοναχικό τάγμα των Πασιονιστών και τον διόρισε αρχηγό του. Οι μοναχοί του τάγματος αυτού φορούν μαύρο ένδυμα, πάνω στο οποίο έχουν κολλήσει σήματα ενδεικτικά του θείου πάθους (Passion, πασιοναστές) και είναι πάντα γυμνόποδες και με ακάλυπτο το κεφάλι. Η Δυτ. Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ανακήρυξε τον Π. του Σταυρού άγιο.

Παύλος ο Διάκονος, σε μικρογραφία του 11ου αιώνα.

VI

Όνομα 6 παπών της Ρώμης:

1. Π. ο A’ (700 – 767). Πάπας (757-767), διάδοχος του Στεφάνου B’. Έδωσε άσυλο στους μοναχούς που διώχθηκαν από το Βυζάντιο από τους εικονοκλάστες. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 28 Ιουνίου.

2. Π. ο B’ (Πέτρος Μπάρμπο) (1417 – 1471). Πάπας της Ρώμης (1467-71). Προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να συνασπίσει τους χριστιανούς ηγεμόνες εναντίον των Τούρκων (1470). Καταπολέμησε τους ανθρωπιστές και κατάργησε την ακαδημία τους στη Ρώμη.

3. Π. ο Γ’ (Αλέξανδρος Φαρνέζε) (1468 – 1549). Πάπας της Ρώμης (1534-49). Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια και διακρινόταν για τη φιλομάθειά του. Αν και πάπας της Αναγέννησης, έδωσε μεγάλη ώθηση στην Καθολική Μεταρρύθμιση. Αφόρισε τον Ερρίκο της Αγγλίας και προήδρευσε στη σύνοδο του Τριδέντου (1545). Το 1540 επικύρωσε το τάγμα των Ιησουιτών και ανανέωσε την Ιερά Εξέταση, για να καταπολεμήσει τον προτεσταντισμό.

4. Π. ο Δ’ (Ιωάννης Πέτρος Καράφα) (1476 – 1559). Πάπας της Ρώμης (1555-59). Προσπάθησε να επιβάλει αυστηρούς κανόνες στη ζωή των μοναχών και να επιτείνει τη δράση της Ιεράς Εξέτασης. Αρνήθηκε να αναγνωρίσει τον Φερδινάνδο A’ της Γερμανίας και την Ελισάβετ της Αγγλίας.

5. Π. ο E’ (Καμίλο Μποργκέζε) (1552 – 1621). Πάπας της Ρώμης (1605-21). Υποστήριξε τα παπικά προνόμια και ήρθε σε ρήξη με τη Βενετία (1605-7), τον δόγη της οποίας αφόρισε. Πολέμησε τον βασιλιά της Αγγλίας Ιάκωβο A’ και αποπεράτωσε το ναό του Αγίου Πέτρου.

6. Π. ο Στ’ (Ιωάννης Βαπτιστής Μοντίνι) (Κοντσέζιο, Μπρέσια 1897 – 1978). Ανέβηκε στον παπικό θρόνο το 1963, μετά τον θάνατο του Ιωάννη ΚΓ’. Συγκάλεσε τη B’ Σύνοδο του Βατικανού και αφιέρωσε μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς του, ακολουθώντας τη γραμμή του προκατόχου του, στο πρόβλημα της ειρήνης και της βελτίωσης του βιοτικού επίπεδου των υπανάπτυκτων λαών, στο διάλογο με τους μη καθολικούς και στην οργάνωση της Δυτικής Εκκλησίας μετά τη B’ Σύνοδο του Βατικανού. Έκανε πολυάριθμα ταξίδια και συναντήθηκε τρεις φορές με τον οικουμενικό πατριάρχη Aθηναγόρα (στους Αγίους Τόπους, στην Κωνσταντινούπολη και στη Ρώμη), στην προσπάθεια να αρθεί το σχίσμα των δύο εκκλησιών.

Το όνομα Παύλος έφεραν πέντε ακόμα πάπες.

O υπέρμαχος της ένωσης της Δυτ. και Αν. Εκκλησίας πάπας Παύλος ο ΣΤ’, οργανωτής της Β’ Συνόδου του Βατικανού.

Ο πάπας Παύλος ο Γ’ σε πίνακα του Τιτσιανό (Νεάπολη, Μουσείο Καποντιμόντε).

Ο πάπας Παύλος ο Δ ‘σε πίνακα του ζωγράφου Πάλμα του Νεώτερου.

Ο πάπας Παύλος Ε’ σε μια συγκέντρωση επίσκοπων και πρεσβευτών ευρωπαϊκών χωρών, όπως εικονίζεται σε πίνακα του Πιέτρο ντα Κορτόνα, (Βιέννη, Εθνική Πινακοθήκη).

VII

Όνομα πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης:

1. Π. ο A’ (313 – 350). Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης (340-341, 342-344, 348-350). Ένα χρόνο μετά την άνοδό του στο θρόνο καθαιρέθηκε από σύνοδο Αρειανών επισκόπων, που συγκλήθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο. Τον διαδέχθηκε ο Ευσέβιος, μετά τον θάνατο του οποίου ανέβηκε και πάλι στον θρόνο ο Π. (342), για να καθαιρεθεί για δεύτερη φορά το 344 από τους Αρειανούς, που χειροτόνησαν πατριάρχη τον αιρετικό Μακεδόνιο. Το 348 τον θρόνο, αλλά δύο χρόνια αργότερα επικράτησαν ξανά οι Αρειανοί και τον εξόρισαν στον Κουκουσό της Αρμενίας, όπου απαγχονίστηκε.

2. Π. ο B’. Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης (641-652), διάδοχος του Πύρρου. Οπαδός του μονοθελητισμού, αναθεματίστηκε από τον πάπα Θεόδωρο A’ με την προτροπή του Μαξίμου του Ομολογητή. Με την παρακίνηση του Π. ο Κώνστας B’ δημοσίευσε το έργο Τύπος.

3. Π. ο Γ’. Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης (683-693). Yπό την προεδρία του συγκλήθηκε η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος (692), που ονομάστηκε έτσι επειδή συμπλήρωσε την 5η και την 6η.

4. Π. ο Δ.’ Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης (780-784). Yπό τις πιέσεις του αυτοκράτορα Λέοντα Δ’ του Χάζαρου καταδίκασε τη λατρεία των εικόνων. Απομακρύνθηκε λόγω ασθενείας από τον εκκλησιαστικό θρόνο και αποσύρθηκε σε μοναστήρι.

VIII

Όνομα τσάρου της Ρωσίας, και ενός Ρώσου πρίγκιπα.

1. Τσάρος της Ρωσίας (; 1754 – Πετρούπολη 1801). Γιος του Πέτρου Γ’ και της Αικατερίνης B’, ανέβηκε στον θρόνο το 1796. Ο ευμετάβλητος οξύθυμος χαρακτήρας του, ο απολυταρχισμός του, η επιθυμία του να ανατρέψει ολόκληρη την πολιτική της μητέρας του τον οδήγησαν σε πράξεις συχνά αδικαιολόγητες και αντιφατικές. Η Αικατερίνη B’ τον απομάκρυνε από τον δημόσιο βίο και έτσι πέρασε αρκετά χρόνια παραμερισμένος. Το 1773 τέλεσε τους γάμους του με την πριγκίπισσα του Ντάρμστατ και, μετά τον θάνατό της, με εκείνην της Βυρτεμβέργης. Στις 19 Νοεμβρίου 1796 διαδέχθηκε τη μητέρα του και καταδίωξε όλους όσους είχαν την ευνοιά της. Οπαδός της απόλυτης μοναρχίας, καταδίωξε κάθε φιλελεύθερο στοιχείο. Ως θαυμαστής του Ναπολέοντα, έδιωξε από τη Ρωσία όλους τους οπαδούς των Βουρβόνων. Η πολιτική του αυτή τον έφερε σε αντίθεση με τους αυλικούς κύκλους, που αποφάσισαν να τον ανατρέψουν. Ο στρατιωτικός διοικητής της Πετρούπολης Πάχλεν, τη νύχτα της 23ης προς την 24η Μαρτίου 1801, έστειλε στον κοιτώνα του αξιωματικούς της φρουράς και, απειλώντας τον ότι θα τον σκοτώσουν, του ζήτησαν να παραιτηθεί. Ο αυτοκράτορας αρνήθηκε και τον στραγγάλισαν.

2. Μέγας δούκας, γιος του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου B’. Γεννήθηκε το 1860. Διετέλεσε στρατηγός του ιππικού. Σύζυγός του ήταν η Ελληνίδα πριγκίπισσα Αλεξάνδρα, κόρη του βασιλιά των Ελλήνων Γεωργίου A’. Μετά τον θάνατό της το 1891 έκανε μοργανατικό γάμο στο Λιβόρνο (1902) με την Όλγα Βαλεριάνοβα, διαζευγμένη, στην οποία απένειμε τον τίτλο της πριγκίπισσας. Όταν επικράτησαν οι μπολσεβίκοι, φυλακίστηκε στο φρούριο Πέτρο Πάβλοβσκ της Πετρούπολης και αργότερα, εκτελέστηκε.

IX

Πατριάρχης Αλεξανδρείας. Χειροτονήθηκε από τον πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης Μηνά (536-552) και στάλθηκε στην Αλεξάνδρεια για να επιβάλει τις αποφάσεις της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου της Χαλκηδόνας (451). Ο Π., που ήταν Αιγύπτιος, υποχώρησε τελικά στις αξιώσεις των μονοφυσιτών συμπατριωτών του και καθαιρέθηκε από τη σύνοδο της Γάζας (538-539).